XLVI tom Rocznika Kaliskiego

Tradycyjnie w grudniu oddajemy do rąk czytelników nowy tom Rocznika Kaliskiego. Cieszymy się, iż mimo utrudnionego w tym roku dostępu do źródeł udało się autorom przygotować interesujące i nowatorskie artykuły. Są w tym gronie osoby, które po raz kolejny publikują w naszym piśmie wyniki swoich badań, są i takie które debiutują. Niestety z uwagi na obostrzenia pandemiczne nie mogliśmy się, jak co roku, spotkać na uroczystej promocji pisma, dlatego tą drogą dziękuję Autorom, Recenzentom oraz Członkom Rady Redakcyjnej za wspieranie naszych działań. Bez Was i Waszej pracy nie byłoby Rocznika. Wspólnie tworzymy pismo, które od przeszło 50 lat stanowi płaszczyznę dla spotkań archeologów, mediewistów, nowożytników, historyków sztuki i wojskowości, archiwistów oraz bibliologów. Oto jak prezentuję się XLVI tom Rocznika Kaliskiego.

Dział Rozprawy i Studia otwiera tekst Tomasza Pielaka Forma fortepianów i pianin kaliskiej wytwórni „Arnold Fibiger”. Autor, jak sam przyznał we wstępie, tematem tym zainteresował się w czasie pracy w firmie zajmującej się renowacją fortepianów i pianin. Codzienne podziwianie instrumentów najlepszych mark tj. Steinway, Bluthner, czy Bechstein, skłoniło go do zastanowienia się nad wyglądem oraz zdobieniami, jakie posiadają polskie instrumenty. Artykuł ten znakomicie wpisuje się w obchodzony również w 2021 Rok Rodziny Fibigerów. Nad szerzej nieznaną postacią ppłk. Józefa Juliana Lasonia pochylił się Piotr Rafalski. Autor przybliża wiele nieznanych faktów z życia i służby tego legionisty i literata związanego z Kaliszem w burzliwym czasie pierwszych miesięcy po odzyskaniu niepodległości. Z kolei Marek Król bohaterem swojego artykułu uczynił płk. Kazimierza Żelisławskiego urodzonego w ziemi kaliskiej, uczestnika wojny polsko-rosyjskiej walczącego m.in. pod Zwiahlem, Fedorówką, Ciechanowem oraz Nową Wsią. W czasie kampanii wrześniowej Żelisławski przez kilka dni pełnił funkcję dowódcy Nowogródzkiej Brygady Kawalerii, z którą przeszedł szlak bojowy od Mławy w rejon Karpat. Wzięty do niewoli sowieckiej 28 września 1939 r. został osadzony w obozie w Putywlu. a następnie w Kozielsku. W kwietniu 1940 r. podzielił tragiczny los tysięcy polskich oficerów. W tekście Epizod strzeliński w życiu ks. Stefana Dzierżka TJ w 1983 r. Marek Kozłowski odsłania kulisy aresztowania kaliskiego jezuity po tym, jak zredagował ogłoszenie duszpasterskie, w którym zapowiedział wsparcie osób dotkniętych skutkami wprowadzenia stanu wojennego. Za sprawą Andrzeja Szymańskiego przenosimy się do Koźmina okresu dwudziestolecia międzywojennego. Autor bardzo drobiazgowo analizuje stan tamtejszego cechu krawców. Przypadający w 2020 r. jubileusz 175-lecia powstania w Ostrowie Królewskiego Katolickiego Gimnazjum (obecnie Liceum Ogólnokształcącego im. ks. Jana Kompałły i Wojciecha Lipskiego) Józef Pietrzak postanowił uczynić pretekstem dla omówienia publikacji opisujących zarówno historię placówki, jak i życiorysy jej profesorów oraz wychowanków. Z uwagi na obszerność materiału redakcja podjęła decyzje o podzieleniu tekstu na dwie części. Tym samym już dziś zapraszamy do lektury tomu XLVII. Zamykający ten dział tekst Ewy Andrzejewskiej ściśle łączy się z zakończoną w grudniu 2019 r. restauracją dawnego kościoła jezuickiego. Kompleksowo przeprowadzone prace pozwoliły na ujawnienie szeregu nieznanych dotąd szczegółów dotyczących pierwotnego wyglądu świątyni.

Dział „Materiałów” otwiera tekst Marka Małeckiego Folwark w Ostrowie Kaliskim w drugiej połowie XVIII w. w świetle magistrackiego inwentarza. Wieś Ostrów Kaliski wraz z tytułowym folwarkiem należała od XV w. do Kalisza, przez kolejne wieki stanowiąc w budżecie miasta spore źródło dochodów. Placówki oświatowe na terenie powiatu kaliskiego w świetle urzędowego zestawienia z roku 1887 to tytuł artykułu Zdzisława Włodarczyka poszerzającego stan naszej wiedzy na temat szkolnictwa w powiecie kaliskim w II połowie XIX w. Grzegorz Waliś opracował do tego tomu wspomnienia Józefa Siekiel-Zdziennickiego poświęcone ks. prałatowi Wacławowi Blizińskiemu i wsi Lisków, gdzie pracował w II połowie lat 30. XX w. Autor opisuje stosunki społeczno-gospodarcze miejscowości i guberni kaliskiej w XIX w., charakteryzuje osobowość liskowskiego proboszcza na tle innych księży diecezji kujawsko-kaliskiej (włocławskiej), a także dokonania w Liskowie. Ciekawostkę stanowi fakt, iż materiał przygotowany z okazji 100-lecia urodzin Prałata został opublikowany w 150. rocznica urodzin ks. Blizińskiego.

W 2020 r. Muzeum Okręgowe w Sieradzu powiększyło swoje zbiory o dwie monety celtyckie typu Janków przypadkowo odkryte w miejscowości Zakrzew, niedaleko Warty w województwie łódzkim. Komunikat na ten temat do działu „Informacje" przygotowali kaliscy archeolodzy Adam Kędzierski oraz Leszek Ziąbka.

Znacznie skromniej – w porównaniu do minionych lat – prezentuje się Kronika odnotowująca najważniejsze wydarzenia z życia kulturalnego i naukowego Kalisza oraz regionu. Niestety sytuacja epidemiczna uniemożliwiła realizację wielu z nich niemniej jednak relacje z wydarzeń, które się odbyły przygotowali Robert Kuciński, Leszek Tomczak, Katarzyna Włodarczyk, Agnieszka Rygas, Marta Wolarz, Bogumiła Celer oraz Leszek Ziąbka.

Tradycyjnie w Roczniku znalazły się również recenzje wybranych wydawnictw regionalnych, których opracowania podjęli się Zdzisław Włodarczyk, Marcin Mikołajczyk, a także Władysław Farbotko.

W komemoracja wspominamy zasłużonych dla Kalisza oraz regionu Rocha Puchałę, Józefa Antczaka, Krystynę Skraburską, a także Tadeusza Krokosa.

Oddając do rąk czytelników kolejny tom pisma zarówno redakcja, jak i autorzy wyrażają nadzieję, iż zaproponowana na łamach periodyku problematyka nie tylko poszerzy dotychczasowy stan wiedzy, ale przede wszystkim, że zaowocuje kolejnymi inicjatywami badawczymi.